Τα Ποιητικά της Σίφνου
Στη Σίφνο, η ποίηση δεν ανήκει μόνο στους λογοτέχνες, αλλά στον ίδιο τον λαό.
Τα ποιητικά είναι σύντομες, αυτοσχέδιες ρίμες, συνήθως σε δεκαπεντασύλλαβο, που λέγονται σε κοινωνικές και εορταστικές περιστάσεις.
Συνδυάζουν το χιούμορ, τη συγκίνηση, και τη σοφία της καθημερινότητας των ανθρώπων του νησιού.
Γεννιούνται αυθόρμητα, με βάση τη στιγμή, και λέγονται συχνά αντικρυστά, σαν στιχουργικές “μονομαχίες” μεταξύ φίλων (και όχι μόνο) δημιουργώντας ένα διαδραστικό και απολαυστικό σκηνικό.
Αξιοθαύμαστο είναι ότι πολλοί από εκείνους που δημιουργούσαν και απήγγελλαν ποιητικά παλιότερα δεν ήταν γραμματισμένοι — δεν είχαν τελειώσει σχολεία, ούτε είχαν επαφή με τη λογοτεχνία.
Κι όμως, ο τρόπος που διαχειρίζονταν τη γλώσσα, η λεξιλογική τους ευρηματικότητα και η αίσθηση του ρυθμού και του μέτρου προκαλούν μέχρι σήμερα θαυμασμό.
Οι λέξεις που χρησιμοποιούσαν ήταν ιδιαίτερες, με τοπικό χρώμα, γεμάτες εικόνες.
Παρότι πολλές φορές είναι ανώνυμα, τα ποιητικά περνούν από γενιά σε γενιά, άλλοτε μεταφερόμενα προφορικά, κι άλλοτε καταγεγραμμένα σε τετράδια, δελτία παραγγελιοληψίας εστιατορίων, ακομα και σε πακέτα από τσιγάρα.
Υποκατηγορίες – Περιστάσεις που λέγονταν και συνεχίζουν να λέγονται τα ποιητικά.
-
Γάμοι
Τα ποιητικά σε γάμους έχουν εορταστικό και ευχετικό χαρακτήρα. Απευθύνονται στους νεόνυμφους, στους γονείς τους, στους κουμπάρους, αλλά και στους καλεσμένους. Εμπεριέχουν ευχές, πειράγματα και παρατηρήσεις γύρω από τη νέα ζωή που ξεκινάει το ζευγάρι, πάντα με χιούμορ και θετικότητα.
-
Βαπτίσεις
Αν και λιγότερο συνηθισμένα, τα ποιητικά σε βαπτίσεις φέρνουν χαρά και ζωντάνια στη γιορτή. Εστιάζουν στο παιδί, στους γονείς και στον νονό ή τη νονά, με ευχές για υγεία, προκοπή και καλότυχη ζωή.
-
Πανηγύρια
Ίσως η πιο γνήσια και αυθόρμητη «στέγη» των ποιητικών. Στα πανηγύρια της Σίφνου, μετά την τελετή και το φαγητό, το γλέντι ξεκινάει, και τα ποιητικά ήταν μέρος αυτού. Λέγονται από τους συμμετέχοντες πολλές φορές με ευχές προς τους πανηγυράδες και συνοδευονται πάντα από το Σιφνέικο τακίμι.
-
Γλέντια που προέκυπταν αυθόρμητα
Πέρα από τις οργανωμένες περιστάσεις, δεν ήταν /ειναι σπάνιο να ξεκινήσει γλέντι με αφορμή ένα τραπέζι, μια συνάντηση ή μια αυθόρμητη παρέα σε ένα καφενείο. Εκεί τα ποιητικά είχαν / έχουν πιο αυθεντικό χαρακτήρα: ελεύθερα, χωρίς πρόγραμμα, ακριβώς όπως έβγαινε και βγαίνει από την ψυχή του κάθε συμμετέχοντα.
Στις παραπάνω πειρπτωσεις τα ποιητικά συνοδεύει το Σιφνέικο τακίμι (βιολί και λαούτο). Οι τραγουδιστές επιλέγουν το σκοπό ανάλογα με το κέφι, την παρέα και την προσωπική τους προτίμηση. Οι πιο συνήθεις σκοποί πάνω στους οποίους τραγουδιούνται τα ποιητικά είναι:
- Ο Θεραπιανός
- Ο Σμυρνέικος
- Ο Κρητικός
- …και άλλοι παραδοσιακοί κ.α.
Καθένας μπορεί να παραγγείλει στους οργανοπαίχτες τον σκοπό της επιλογής του, δίνοντας έτσι στον αυτοσχεδιασμό μια ακόμη προσωπική πινελιά.
-
Αποκριάτικοι χοροί (βραδιές σε σάλες)
Τα αποκριάτικα ποιητικά διαφέρουν από τα υπόλοιπα, τόσο στη μορφή όσο και στο πλαίσιο. Δεν λέγονταν σε μεγάλα γλέντια με όργανα, αλλά σε συνευρέσεις φίλων μέσα σε σάλες σπιτιών, με τη μορφή βεγγέρας.
Εκεί μαζεύονταν μεγάλες παρέες συγχωριανών, χωρίς μουσική συνοδεία, και αντάλλαζαν ποιητικά μεταξύ τους. Η θεματολογία ήταν κυρίως πειρακτική και σατιρική, με έμφαση στους νεαρούς και τις νεαρές, που «αγαπιούνταν» ή φλέρταραν, με σκωπτική διάθεση και ζωντάνια.
Η θεατρικότητα και το χιούμορ ήταν τα στοιχεία εκείνα που χαρακτήριζαν τις βραδιές αυτές, από τις οποίες δεν έλειπαν οι “παρεξηγήσεις”, πονηροί υπαινιγμοί και η καλοπροαίρετη ειρωνεία.